Kỷ niệm 1 mùa xuân .... Tết 2011

KỶ NIỆM MỘT MÙA XUÂN

Mçi mïa xu©n lµ mét mïa kû niÖm. Cã qu¸ nhiÒu ®iÒu ®¸ng nhí tõ mçi mïa xu©n ®· qua trong cuéc ®êi. ChÝnh thÕ viÕt vÒ Xu©n vµ TÕt kh«ng bao giê lµ ®Ò tµi cò c¶. Liªn tôc ®©y lµ bµi viÕt thø tư­ vÒ xu©n vµ tÕt cña t«I, sau: “Mïa xu©n kû niÖm” n¨m 2007; “Mïa xu©n cña mÑ” n¨m 2008 vµ “H¹nh phóc mïa xu©n” n¨m 2010. Chän chñ ®Ò cña bµi viÕt khai bót n¨m nay lµ “Kû niÖm mét mïa xu©n”, t«i muèn nhÊn m¹nh m·i Xu©n vµ TÕt lu«n lµ kû niÖm, mét kû niÖm ®Ñp, ®Ñp như­ mét bøc tranh lôa dµi ®ư­îc thªu b»ng mu«n s¾c víi: Hång cña ®µo, Vµng cña mai, cóc vµ quÊt c¶nh, xanh cña mu«n c©y l¸ cµnh, tÝm cña ngµn c¸nh ®Þa lan vµ ®á th¾m cña mu«n c¸nh hång nhung….

N¨m 2010 cã nh÷ng ®ît rÐt h¹i vµ rÐt ®Ëm kÐo dµi khiÕn lßng ngư­êi tư­ëng xu©n kh«ng vÒ kÞp, như­ng råi xu©n mong chê còng ®Õn, c¸nh ®µo e Êp bao ngµy trong rÐt còng kÞp bïng në vµo nh÷ng ngµy cuèi cïng ¸p tÕt. Xu©n ®· thùc sù vÒ. Ng­ưêi ng­ưêi ®©y ®ã tõ th«n quª ®Õn phè thÞ cïng vui ®ãn xu©n vÒ, ®ãn tÕt nguyªn ®¸n n¨m T©n M·o.

Tö vi ph­ư¬ng ®«ng nãi chung ®Òu gièng nhau ë mét ®iÓm lµ lùa chän 12 linh vËt gäi lµ “®Þa chi” ®Ó øng víi 12 th¸ng trong n¨m, 12 giê trong ngµy (1 giê trong tö vi – 1 giê can chi th­êng b»ng 2 tiÕng ®ång hå trong 24 giê cña mét ngµy). Tuy nhiªn riªng n­íc ViÖt ta chän con MÌo (M·o) thay cho Thá cua ®a sè c¸c n­ưíc ¸ ch©u kh¸c. Cã nhiÒu c¸ch ®Ó lý gi¶i ®iÓm kh¸c nhau Êy: Cã quan ®iÓm cho r»ng do ®· cã con hæ (DÇn) trong “Tý – Söu – DÇn – M·o – Th×n – Tþ – Ngä – Mïi – Th©n – DËu – TuÊt – Hîi” lµ ®¹i diÖn cho “hä mÌo”  trong 12 con gi¸p nªn kh«ng ®­a con mÌo vµo trong nhãm 12 con gi¸p cña ®Þa chi n÷a; Cã quan ®iÓm l¹i cho r»ng m·i sau nµy mÌo míi ®­ưîc nu«i thÞnh hµnh trong x· héi Trung Hoa nªn kh«ng ®­ưîc ®ư­a vµo nhãm 12 con gi¸p mµ thay vµo ®ã lµ con Thá…  Tuy nhiªn dï lµ thá hay mÌo th× n¨m míi còng mang l¹i cho mu«n ngư­êi mét niÒm l¹c quan tin t­ưëng vµo nh÷ng ®iÒu tèt lµnh h¬n sÏ ®Õn trong 12 th¸ng tíi cña n¨m míi … Cã mét ®iÓm Ýt ai ®Ó ý, ®ã lµ TiÕt thùc sù cña n¨m ®­îc c¨n cø vµo quy luËt cña Th¸ng tiÕt khÝ chø kh«ng theo quy luËt cña ngµy ®­îc biÓu thÞ b»ng sè tõ ngµy 1 ®Õn ngµy 30 th«ng th­êng. N¨m T©n M·o 2011, tiÕt xu©n thùc sù ®­îc tÝnh tõ ngµy LËp xu©n mång 2 tÕt T©n M·o. Cã nghÜa lµ ngµy mïng 1 TÕt n¨m nay vÉn lµ ngµy cña tiÕt ®«ng, th¸ng ch¹p n¨m Canh DÇn….

          §ãn xu©n vÒ tõ ngµy 23 th¸ng ch¹p hµng n¨m b»ng tôc tiÔn vµ lÔ «ng T¸o vÒ chÇu trêi. LÔ «ng T¸o th­ưêng vÉn kÓ gåm cã: TiÒn vµng giÊy, trÇu cau, x«i gµ, ®Ìn dÇu, r­ưîu tr¾ng, nư­íc thanh thñy, quÇn ¸o mò giÇy b»ng giÊy vµ c¸ chÐp. Mçi n¬i trªn ®Êt ViÖt, ngµy tiÔn T¸o qu©n còng cã ®iÓm kh¸c nhau, Thư­êng víi ng­ưêi B¾c ®ã lµ dÞp th¶ phãng sinh c¸ chÐp vÒ s«ng, hå, dßng nư­íc; Víi ng­ưêi d©n miÒn Trung lµ dÞp thay ban thê «ng ®Þa. T­ưîng thæ ®Þa sÏ ®­îc mang chÊt ë c¸c gèc c©y t¸o vµ ®ư­îc ng­êi d©n mua t­ưîng míi mang vÒ thê cóng; Ng­ưêi d©n Nam còng cã c¸c phong tôc t­ư¬ng tù …  Cã mét ®iÓm Ýt ai ®Ó ý, ®ã lµ còng «ng T¸o sÏ ®­îc ®èt 2 tuÇn h­¬ng vµ vµo tuÇn h­¬ng thø hai th× khi h­¬ng cóng ch¸y ®­îc 2/3 nÐn th× sÏ mang hãa vµng tiÒn, mò ¸o vµ c¸ chÐp giÊy, tr¸nh ®Ó ch¸y hÕt h­¬ng míi lµm viÖc nµy. Tõ 23 trë ®i ®Õn ngµy 30 tÊt niªn, c¸c thÇn linh trong nhµ ®i v¾ng. §ã lµ lý do v× sao trong nh÷ng ngµy nµy ng­êi ta míi lau dän ban thê ®­îc kü. LÖ th­êng c¸c b¸t nhang kh«ng dÞch chuyÓn, lay ®éng … Còng tõ 23 trë ®i ng­êi ta b¾t ®Çu s¾m TÕt.  Mua l­¬ng thùc tÝch tr÷, trang trÝ nhµ cöa, gãi b¸nh ch­ưng         
Trang trÝ nhµ víi hoa ®µo vµ c¸c lo¹i hoa ®ãn tÕt. TÝch c¾m hoa ®µo ngµy TÕt ®­îc tãm gän nh­ sau: … Ngày xưa, ở phía Đông núi Sóc Sơn, có một cây hoa đào mọc đã lâu đời. Cành lá đào sum suê, to lớn khác thường, bóng rậm che phủ cả một vùng rộng. Có hai vị thần tên là Trà và Uất Lũy trú ngụ ở trên cây hoa đào khổng lồ này, tỏa rộng uy quyền che chở cho dân chúng khắp vùng. Quỷ dữ hay ma quái nào bén mảng lui đến ắt khó mà tránh khỏi sự trừng phạt của 2 vị thần linh. Ma quỷ rất khiếp sợ uy vũ sấm sét của hai vị thần, đến nỗi sợ luôn cả cây đào. Chỉ cần trông thấy cành hoa đào là bỏ chạy xa bay. Đến ngày cuối năm, cũng như các thần khác, hai thần Trà và Uất Lũy phải lên thiên đình chầu Ngọc Hoàng. Trong mấy ngày Tết, 2 thần vắng mặt ở trần gian, ma quỷ hoành hành, tác oai tác quái. Để ma quỷ khỏi quấy phá, dân chúng đã đi bẻ cành hoa đào về cắm trong lọ, nhỡ ai không bẻ được cành đào thì lấy giấy hồng điều vẽ hình 2 vị thần linh dán ở cột trước nhà, để xua đuổi ma quỷ. Từ đó, hàng năm cứ mỗi dịp Tết đến, mọi nhà đều cố gắng đi bẻ cành hoa đào về cắm trong nhà trừ ma quỷ.

   Thêi kh¾c quan träng nhÊt ®ã lµ giao thõa, thêi ®iÓm chuyÓn giao gi÷a n¨m cò Canh DÇn vµ n¨m míi T©n M·o. LÔ còng giao thõa ®Õn nay vÉn gåm 2 lÔ: LÔ còng ngoµi trêi  vµ LÔ cóng trong nhµ. Hai lÔ nµy ®­îc tiÕn hµnh víi c¸c thñ tôc vµ nghi lÔ kh¸c nhau.

LÔ cóng giao thõa trong nhµ thµnh kÝnh vµ trang nghiªm diÔn ra vµo thêi kh¾c ®óng 0 giê ngµy 01 th¸ng 01 ©m lÞch hµng n¨m. Bªn m©m ngò qu¶ vµ b¸nh TÕt, c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh ®øng tr­íc bµn thê gia thÇn vµ gia tiªn cÇu khÊn cho mét n¨m míi an khang, thÞnh v­ưîng vµ lµm lÔ ®ãn c¸c «ng bµ tæ tiªn vÒ xum häp cïng con ch¸u ®ãn n¨m míi.  LÔ  còng giao thõa ngoµi trêi thư­êng diÔn ra t¹i s©n mçi gia ®×nh ®Ó tiÔn ®­a thÇn n¨m cò vµ ®ãn r­íc thÇn n¨m míi. N¨m 2011, ngư­êi ta tiÔn ngµi Ngôy v­¬ng hµnh khiÓn, Méc tinh chi thÇn vµ Tiªu tµo ph¸n quan råi ®ãn ngµi TrÞnh Vư­¬ng Hµnh khiÓn, Th¹nh chi thÇn vµ LiÔu tµo ph¸n quan. LÔ cóng giao thõa ngoµi trêi kh«ng thÓ thiÕu x«i, gµ, trÇu cau vµ g¹o muèi. Sau mét tuÇn hư­¬ng th× g¹o muèi ®­îc gia chñ v­ư¬ng kh¾p bèn ph­ư¬ng n¬i nhµ m×nh sinh sèng víi môc ®Ých trõ tÞch vµ cóng c« hån. Cã mét ®iÓm nªn nhí vÒ viÖc cóng thÇn linh ngêi trêi ®ªm giao thõa nh­ sau: Theo tục lệ cổ truyền thì Giao thừa được tổ chức nhằm đón các Thiên binh (12 vị Hành khiển). Lúc đó họ đi thị sát dưới hạ giới, rất vội không kịp vào tận bên trong nhà được, nên bàn cúng thường được đặt ở ngoài cửa chính mỗi nhà. Hết một năm, vị Hành khiển cũ đã cai quản Hạ giới trong năm cũ sẽ bàn giao công việc cho vị Hành khiển mới đi xuống sẽ cai quản Hạ giới trong năm mới. Mỗi năm có một vị, sau 12 năm thì các vị Hành khiển sẽ luân phiên trở lại. Mười hai vị Hành khiển và Phán quan gồm: Năm Tý: Chu Vương Hành Khiển, Thiên Ôn Hành Binh chi Thần, Lý Tào Phán quan. Năm Sửu: Triệu Vương Hành Khiển, Tam thập lục phương Hành Binh chi Thần, Khúc Tào Phán quan. Năm Dần: Ngụy Vương Hành Khiển, Mộc Tinh chi Thần, Tiêu Tào Phán quan. Năm Mão: Trịnh Vương Hành Khiển, Thạch Tinh chi Thần, Liêu Tào Phán quan. Năm Thìn: Sở Vương Hành Khiển, Hỏa Tinh chi Thần, Biểu Tào Phán quan. Năm Tỵ: Ngô Vương Hành Khiển, Thiên Hải chi Thần, Hứa Tào Phán quan. Năm Ngọ: Tấn Vương Hành Khiển, Thiên Hao chi Thần, Nhân Tào Phán quan. Năm Mùi: Tống Vương Hành Khiển, Ngũ Đạo chi Thần, Lâm Tào Phán quan. Năm Thân: Tề Vương Hành Khiển, Ngũ Miếu chi Thần, Tống Tào Phán quan. Năm Dậu: Lỗ Vương Hành Khiển, Ngũ Nhạc chi Thần, Cự Tào Phán quan. Năm Tuất: Việt Vương Hành Khiển, Thiên Bá chi Thần, Thành Tào Phán quan. Năm Hợi: Lưu Vương Hành Khiển, Ngũ Ôn chi Thần, Nguyễn Tào Phán quan. Mâm lễ được sắp bày với lòng thành kính tiễn đưa người Nhà Trời đã cai quản mình năm cũ trở lại Thiên đình và đón người mới xuống sẽ làm nhiệm vụ cai quản Hạ giới năm tới. Vì việc bàn giao, tiếp quản công việc hết sức khẩn trương nên các vị chỉ có thể ăn vội vàng hoặc mang theo, thậm chí chỉ chứng kiến lòng thành của chủ nhà.

Ba ngµy TÕt theo truyÒn thèng cÇn lµm c¸c viÖc sau: Ngày mồng Một tháng Giêng: là ngày Tân niên đầu tiên và được coi là ngày quan trọng nhất trong toàn bộ dịp Tết. Không kể những người tốt số, hợp tuổi được mời đi xông đất, vào sáng sớm ngày này, người Việt cổ thường không ra khỏi nhà, chỉ bày cỗ cúng Tân niên, ăn tiệc và chúc tụng nhau trong nội bộ gia đình. Đối với những gia đình đã tách khỏi cha mẹ và cha mẹ vẫn còn sống, họ đến chúc tết các ông bố theo tục: Mồng Một Tết cha Ngày mồng Hai tháng Giêng: ngày này cũng có những hoạt động cúng lễ tại gia vào sáng sớm. Sau đó, nguời ta chúc tết các bà mẹ theo tục Mồng Hai Tết mẹ. Riêng đàn ông chuẩn bị lập gia đình còn phải đến nhà cha mẹ vợ tương lai (nhạc gia) để chúc Tết theo tục Đi sêu. Ngày mồng Ba tháng Giêng: Sau khi cúng cơm tại gia theo lệ cúng ít nhất đủ ba ngày Tết, các học trò thường đến chúc Tết thầy dạy học theo tục Mồng Ba Tết thầy. Tuy nhiªn ngµy nay ngµy 1 TÕt c¸c gia ®×nh th­êng dµh thêi gian cho viÖc ®I LÔ ®Çu n¨m. D¹o mét vßng qua c¸c ng«i chïa, ng«i ®Òn quanh thµnh phè ®Ó cÇu cho n¨m míi an lµnh, søc kháe vµ h¹nh phóc …. Råi tõ ngµy mïng 2 trë ®I ng­êi ta dµnh thêi gian th¨m viÕng hä hµng vµ b¹n bÌ ®Ó «n l¹i nh÷ng viÖc ®· lµm ®­îc trong n¨m qua vµ chóc nhau n¨m míi víi nhiÒu ®iÒu ­íc väng míi. Lêi chóc tÕt th­êng tËp trung vµo søc kháe vµ may m¾n trong c«ng t¸c, lµm ¨n vµ häc hµnh. TÕt còng lµ lóc cã nhiÒu tôc kiªng khem nhÊt trong n¨m. Th«ng th­êng c¸c tôc kiªng ®­îc gi÷ ®Õn ngµy nay lµ: Ngày mùng Một Tết người ta rất kỵ người khác đến xin lửa nhà mình, vì quan niệm lửa là đỏ là may mắn. Cho người khác cái đỏ trong ngày mùng Một Tết thì cả năm đó trong nhà sẽ gặp nhiều điều không may như làm ăn thua lỗ, trong nhà lủng củng, ra đường hay gặp tai bay vạ gió; Kiêng cho nước đầu năm vì nước được ví như nguồn tài lộc trong câu chúc tiền vô như nước, nếu cho nước thì coi như mất lộc; Trong ngày này, người ta kiêng quét nhà vì theo một điển tích của Trung Quốc, nếu quét nhà thì năm đó gia cảnh sẽ nghèo túng, khánh kiệt. Khi hốt rác trong nhà đổ đi thì thần Tài sẽ đi mất; Ngày đầu năm cũng như ngày đầu tháng, người ta rất kiêng kỵ việc vay mượn hay trả nợ, cho vay. Người xưa quan niệm không nên vay tiền hoặc đồ đạc vào những ngày đầu năm mới, điều đó có thể làm chúng ta rơi vào cảnh túng thiếu cả năm, không may mắn; Trong ăn uống, người ta kiêng ăn thịt chó, cá mè, thịt vịt... Nếu ăn những thứ này vào dịp đầu năm hay đầu tháng sẽ "xúi quẩy"; Ngoài ra, người già cũng khuyên con cháu trong ngày này không được đánh vỡ bát đĩa, ấm chén, cãi nhau, chửi nhau, kiêng những điều không vui xảy ra với gia đình; Người ta thường kiêng khóc lóc, buồn tủi hoặc nói tới điều rủi ro hoặc xấu xa trong dịp Tết; Kiêng mặc quần áo màu trắng, đen (Theo quan niệm của người xưa, màu trắng và đen là màu của tang lễ, chết chóc, vì vậy những ngày đầu năm thì phải mặc trang phục với những màu sắc sặc sỡ và thu hút sự chú ý, tạo nên sự phấn khởi và vui vẻ để đón chào năm mới, như: màu hồng, đỏ, vàng, xanh..); Kiêng nói to, cãi nhau, nói xấu hay mắng người khác; Kiêng đi chúc Tết vào sáng Mồng Một Tết nếu không được gia chủ mời vì sợ sẽ mang đến điều không tốt đẹp cho chủ nhà trong năm mới. Theo phong tục xông đất, người đầu tiên bước vào nhà ai trong ngày mùng một Tết chính là người quyết định đem lại sự may mắn hoặc xui xẻo cho gia đình ấy trong cả năm; Ngày mồng 5 tháng giêng Âm lịch là ngày nguyệt kỵ, người Việt thường tin rằng ngày này không thích hợp cho xuất hành.

LÖ th­ưêng ngµy mïng 3 hay mïng 4 ©m lÞch c¸c gia ®×nh lµm LÔ hãa vµng. M©m c¬m cóng tæ tiªn ®Ó tiÔn «ng bµ gia tiªn vÒ l¹i ©m giíi. LÔ hãa vµng trang nghiªm víi bµi v¨n khÊn hãa vµng ®Ó tr¸nh tiÒn vµng, ®å m· do gia chñ göi cho c¸c vong linh tiªn tæ khái bÞ c¸c vong linh c« hån c­íp mÊt trªn ®­êng vÒ ©m giíi do cóng kh«ng râ rµng vÒ tªn tuæi, ®Þa chØ….

TÕt víi rÊt nhiÒu phong tôc ®Ñp cÇn l­u gi÷. Thªm mét mïa xu©n ®Õn, thªm mét lÇn cÊt vµo hµnh trang kû niÖm nh÷ng ®iÒu ®¸ng nhí  ®Ó thµnh c«ng trong cuéc ®êi mçi con ng­êi.

B¶n quyÒn Bµi vµ ¶nh : Chu Hång §«ng

                                                      (Khai bót ngµy 05 TÕt T©n M·o)

K û niÖm xu©n 2011 - Chu Hong Dong allright reserved !!!